Żal za grzechyCzym jest żal za grzechy? Zaczyna się od uznania, że moja godność została poniżona przez mój grzech. Prorok Ezechiel pisze o obrzydzeniu, jakie ludzie "będą czuli do samych siebie z powodu swoich grzechów i z powodu swoich obrzydliwości" (Ez 36,31). Ale uwaga! Choćbym był największym grzesznikiem, obraziłbym Stwórcę, który mi udzielił daru życia, gdybym czuł wstręt do siebie w ogóle. Czymś dobrym może być tylko wstręt do siebie z powodu moich grzechów. I to pod warunkiem, że nie jest on jałowy, ale pomaga mi do nawrócenia. W ten sposób wstręt do siebie jako grzesznika przyczynia się do odzyskania przeze mnie godności człowieka jako Bożego przyjaciela.Wydaje się, że główna przyczyna naszych problemów z żalem za grzechy tkwi w niesłusznym założeniu, jakoby rzeczywistość naszego grzechu wyczerpywała się w naszych grzesznych czynach. Otóż gdyby tak było, żal za grzechy nie byłby konieczny. Wystarczyłoby przed przystąpieniem do spowiedzi napełnić się wewnętrzną pewnością, że takich grzechów już nie będę popełniał - i przeprosić Boga mniej więcej w taki sposób, jak jedno z małżonków - cudzołożne - przeprasza drugie za sprawiony mu ból. Kruszenie serca Ale grzech mój to nie tylko moje złe czyny, to również coś niedobrego, co pojawiło się w moim wnętrzu i co jest źródłem tych złych czynów. Wczytajmy się uważnie w następujący werset z Księgi Ezechiela: "Odstąpcie od wszystkich waszych grzechów, aby wam już więcej nie były sposobnością do przewiny" (18,30). Mowa tu o jakichś grzechach, które są sposobnością do przewiny, a zatem o grzechach, które znajdują się w sercu człowieka, bo tam jest przecież źródło naszych złych czynów. Toteż nic dziwnego, że zaraz w następnym zdaniu prorok Ezechiel zwraca się z następującym Bożym wezwaniem: "utwórzcie sobie nowe serce i nowego ducha!" W świetle tego spostrzeżenia spójrzmy na opis żalu za grzechy, jaki znajduje się u proroka Joela: "Nawróćcie się do Mnie całym sercem, przez post i płacz, i lament; rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty" (Jl 2,12n). Krótko mówiąc, żal za grzechy - wyrażający się takimi lub innymi zewnętrznymi zachowaniami - wtedy dopiero ma swój sens religijny, kiedy dokonuje rozdarcia w moim sercu. Bo w sercu moim pojawiła się, niestety, jakaś skamielina, z której wyrastają moje czyny bezduszne, czyny obce miłości. Tę skamielinę trzeba oddzielić od tej części mojego serca, która pragnie żyć miłością - i z siebie wyrzucić, aby w całym moim sercu miłość odzyskała należne jej prawa. Rzecz jasna, w ostatecznym wymiarze to sam Bóg sprawia przemianę naszych serc: "Wyjmę z nich serce kamienne, a dam im serce z ciała" (Ez 11,19; 36,26). Ale Jego przemieniająca łaska między innymi w ten sposób się wyraża, że uzdalnia nas do żalu, który ma moc "rozdzierać nasze serca" (Jl 2,12) i dzięki któremu możemy "utworzyć sobie nowe serce i nowego ducha" (Ez 18,31). Właśnie dlatego autentyczny żal za grzechy można nazwać skruchą: bo rzeczywiście kruszy on skamielinę mojego serca, dzięki czemu może ono pełniej otworzyć się na miłość. Leczenie ślepoty Teraz wyobraźmy sobie człowieka, który postanawia porzucić swoje dotychczasowe złe postępowanie, ale który dokonuje tego bez żalu za grzechy. Nawet jeśli poprawa mu się udała, skamielina w jego sercu nadal pozostaje, toteż jego czynom brakuje dostatecznej miłości. Nawrócenie takiego grzesznika, który wprawdzie zaprzestał grzeszenia, ale nie wyrzucił z siebie grzechu, może być trudniejsze jeszcze niż nawrócenie kogoś, kto wciąż czyni wiele zła. "W głębi serca bezbożnika nieprawość doń przemawia, nie ma on przed oczyma Bożej bojaźni. Bo zaślepiony sam sobie schlebia i nie widzi swej winy, by ją mógł znienawidzić" - czytamy w Psalmie 36. Przypatrzmy się jeszcze słowom proroka Jeremiasza: "Nikt nie żałuje swej przewrotności, mówiąc: Co uczyniłem? Każdy biegnie dalej swoją drogą, niby koń cwałujący do bitwy" (Jr 8,6). Przecież to chyba oczywiste, że słowa te odnoszą się zarówno do grzesznika czyniącego zło, jak i do grzesznika, który porzucił swoje grzechy tylko zewnętrznie, bez nawrócenia serca. Zwróćmy jeszcze uwagę na paradoks, jaki zawiera się w samym pojęciu żalu za grzechy. Z jednej strony nie chodzi tu o uczucie żalu, ale o skuteczne niszczenie w sobie "grzechowej" skorupy, a z drugiej strony o żalu za grzechy mówimy w taki sposób, jakbyśmy opisywali jakąś postawę emocjonalną. Nawet Pan Jezus mówił w ten sposób: "Błogosławieni, którzy płaczą" (Mt 5,4). Taka jest również atmosfera modlitw pokutnych, które znajdują się w Psalmach. "Moją ofiarą, Boże - modlił się Psalmista - duch skruszony; nie gardzisz, Boże, sercem skruszonym i pokornym" (Ps 51,19). W tym miejscu musimy sobie powiedzieć bardzo wyraźnie: żal za grzechy, który się ogranicza do samego tylko uczucia, jest czymś pustym i jałowym. Nie jest to żal autentyczny, nawet jeśli grzesznik przeżywa go z wielką intensywnością. Każdy spowiednik zna taką oto sytuację: ktoś z łkaniem i płaczem wyznaje jakiś swój wielki grzech, a kiedy go zapytać: "Gdyby się to mogło odwrócić, czy już byś tego nie uczynił?" - potrafi odpowiedzieć: "Musiałem tak, proszę księdza, nie było innego wyjścia". Widać jak na dłoni, że jest to żal czysto egocentryczny, który niczego nie zmienia w duszy człowieka. Ćwiczenie w miłości Postawmy więc sobie naiwne pytanie: dlaczego wobec tego używamy terminu "żal za grzechy"? Czy nie słuszniej byłoby mówić: "rozbijanie skamieniałego serca", "kruszenie grzechowej skorupy"? I tak doszliśmy do najważniejszego momentu. Właśnie "żal" jest tu terminem najwłaściwszym. Bo żal za grzechy jest to po prostu miłość, jaką - dzięki łasce Bożej - staram się wypowiedzieć Bogu ja, grzesznik, który się tej miłości sprzeniewierzyłem. To właśnie ta miłość chce się wyrazić między innymi w moich czynach pokutnych i to z tej miłości bierze się moc kruszenia skamieliny, jaka zalega moje serce. Dla miłości zaś jest czymś naturalnym, że ogarnia również naszą sferę emocjonalną. Jeśli moje serce zalega lodowiec - powiedziała kiedyś śp. Anna Kamieńska - to trzeba ten lód z siebie wypłakać. A tylko ciepło miłości może roztopić lody, jakie znajdują się w człowieczym wnętrzu. I właśnie miłość jest sprawczynią smutku, o którym pisze Apostoł Paweł: "Raduję się nie dlatego, żeście się zasmucili, ale żeście się zasmucili ku nawróceniu. Zasmuciliście się bowiem po Bożemu, tak iż nie ponieśliście przez to żadnej szkody. Bo smutek, który jest z Boga, dokonuje nawrócenia ku zbawieniu" (2 Kor 7,9n). Bywa jednak tak, że naszej miłości nie towarzyszy odczucie emocjonalne. Również autentycznemu żalowi za grzechy nie zawsze towarzyszy odczucie żalu. Bo najważniejsze, żebym zobaczył, iż Bóg, który mnie kocha, potępia mój grzech. I żebym umiał Bogu powiedzieć: "Boże, Ty masz rację! Mój grzech zasługuje na potępienie! I daj mi moc, abym umiał przyłączyć się do tego potępienia, jakie wypowiadasz przeciwko mojemu grzechowi! Abym uczynił to nie tylko wewnętrznym przeświadczeniem, ale również pokutnymi czynami!" Wówczas - niezależnie od tego, czy postawie żalu będzie towarzyszyło jego odczuwanie - "skłonią się ku nam Boże wnętrzności" i Bóg poczuje się jakby "zmuszony okazać swoje miłosierdzie" (Jr 31,20). Jacek Salij OP
Tekst pochodzi z Tygodnika
|
św. Ekspedyt
Modlitwa do św. Ekspedyta
Litania do św. Ekspedyta
św. Elfeg
św. Leon IX
Urodziny jeżyka Jasia
Modlitwa o Cud
Tajemnica Szczęścia
Modlitwy do św. Rity
Litania do św. Józefa
Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi
Godzina Łaski 2023| [ Strona główna ] |
|