Po co krzyż? - Wielkanoc

Spełniły się oczekiwania pro-rockiej krytyki, która dochodziła do głosu szczególnie w psalmach. Bóg nie chciał oddawania Mu chwaty przez ofiary z cielców i kozłów, których krew nie może oczyścić człowieka i rozgrzeszyć. Oczekiwany, jednak ciągle jeszcze dokładnie nie określony nowy kult stal się rzeczywistością. W Krzyżu Jezusa stało się to, czego na próżno usiłowano dokonać przez ofiary ze zwierząt: świat dostąpił ekspiacji. "Baranek Boży" wziął na siebie grzech świata i go zgładził. Zakłócone z winy człowieka relacje między Bogiem a światem zostały odnowione. Dokonało się pojednanie.

Paweł mógł teraz streścić wydarzenie Jezusa Chrystusa, Jego nowe orędzie, w następujących słowach: "W Chrystusie Bóg jednał ze sobą świat, nie poczytując ludziom ich grzechów, nam zaś przekazując słowo jednania. Tak więc w imieniu Chrystusa spełniamy posłannictwo jakby Boga samego, który przez nas udziela napomnień. W imię Chrystusa prosimy: pojednajcie się z Bogiem!" (2 Kor 5, 19n). Z listów Pawła dowiadujemy się przede wszystkim o ostrych sporach, które w sprawie dalszego znaczenia Prawa Mojżeszowego w powstającym Kościele istniały także wśród chrześcijan. Tym bardziej zdumiewa fakt, że - jak powiedzieliśmy - co do jednej rzeczy zgoda panowała od początku: ofiary świątynne - kultowe centrum Tory - odeszły w przeszłość. Ich miejsce zajął Chrystus. Świątynia nadal była czcigodnym miejscem modlitwy i głoszenia słowa. Jej ofiary były już jednak dla chrześcijan pozbawione wartości.

RZECZYWISTE OCZYSZCZENIE

Już wiele razy mówiliśmy o podstawowym tekście Listu do Rzymian 3, 25, w którym Paweł nawiązuje do tradycji pierwszej społeczności judeochrześci-jańskiej w Jerozolimie i ukrzyżowanego Jezusa nazywa hilasterion. Jak widzieliśmy, słowem tym określano wieko zakrywające Arkę Przymierza, które w czasie składania ofiary ekspiacyjnej, w wielkim Dniu Przebłagania, było skrapiane krwią ekspiacyjną.

Powiedzmy od, razu, jak chrześcijanie zinterpretowali ten archaiczny obrzęd: człowieka z Bogiem nie może pojednać kontakt krwi zwierzęcia ze świętym sprzętem. W Męce Chrystusa cały brud świata wchodzi w kontakt z nieskończenie Czystym, z duszą Jezusa Chrystusa, a przez to samo z samym Synem Bożym. Jeśli zazwyczaj rzecz nieczysta przez kontakt zaraża i brudzi rzecz czystą, to tutaj spotykamy się z czymś przeciwnym. Gdzie świat z całą swą niesprawiedliwością i z wszelkim okrucieństwem dotyka nieskończenie Czystego, tam On. Czysty, jest równocześnie mocniejszy. Poprzez ten kontakt brud świata jest prawdziwie wchłonięty, zniweczony i przemieniony przez nieskończoną miłość. Ponieważ w Człowieku Jezusie jest obecne dobro nieskończone, teraz w historii świata jest obecna i skutecznie działająca siła zwalczająca wszelkie postaci zła, a dobro jest nieskończenie większe od całego, tak przecież ciągle strasznego, ogromu zła.

Jeśli spróbujemy wniknąć nieco głębiej w tę rzeczywistość, znajdziemy również odpowiedź na zarzut, który bywa stale wysuwany przeciwko idei ekspiacji. Ciągle powtarza się: Czy Bóg domagający się nieskończonej ekspiacji, nie jest Bogiem okrutnym? Czy nie jest to idea uwłaczająca Bogu? Czy ze względu na czystość obrazu Boga nie powinniśmy odrzucić pojęcia ekspiacji? Gdy mówimy o Jezusie jako hilasteńon, widzimy, że rzeczywiste przebaczenie przez Krzyż dokonuje się w dokładnie odwrotny sposób. Rzeczywistość zła, niesprawiedliwości, która deformuje świat i jednocześnie zanieczyszcza obraz Boga - ta rzeczywistość jest czymś realnym, spowodowanym naszą winą. Nie można jej po prostu zignorować, trzeba jej stawić czoło. Nie jest jednak tak, że okrutny Bóg domaga się czegoś nieskończonego. Jest dokładnie odwrotnie. Sam Bóg czyni siebie miejscem pojednania i w swoim Synu bierze na siebie cierpienie. Sam Bóg ofiaruje światu w darze swą nieskończoną czystość. Sam Bóg "pije kielich" całej potworności i w ten sposób przywraca prawo przez wielkość swej miłości, która w cierpieniu przekształca ciemność.

W rzeczy samej, w Ewangelii Jana (szczególnie w teologii modlitwy arcy-kapłańskiej) i w Liście do Hebrajczyków (w całej jego interpretacji kultowego wymiaru Tory w perspektywie teologii Krzyża) rozwijane są te właśnie idee i tym samym ukazuje się jednocześnie, w jaki sposób w Krzyżu dopełnia się najgłębszy sens Starego Testamentu - nie tylko przeprowadzona przez proroków krytyka kultu, lecz także pozytywnie - to, co zawsze decydowało o znaczeniu i intencji kultu.

POSŁUSZEŃSTWO SŁOWU

W Starym Testamencie, poczynając od wczesnych Ksiąg Samuela aż po późne proroctwo Daniela, znajdujemy ukazywane na ciągle nowy sposób zmaganie się z ideą, która coraz ściślej wiąże się z miłością pouczającego słowa Boga, czyli Tory. Oddajemy Bogu prawdziwy kult wtedy, gdy żyjemy w posłuszeństwie wobec Jego słowa i - przeobrażani przez Jego wolę - upodabniamy się do Boga.

Z drugiej strony, zawsze pozostaje tu jednak jakieś poczucie niewystarczalności. Nasze posłuszeństwo okazuje się ciągle kulejące. Nieustannie na pierwsze miejsce wysuwa się własna wola. Głębokie poczucie niewystarczalności wszelkiego ludzkiego posłuszeństwa wobec słowa Boga wciąż na nowo budzi pragnienie ekspiacji, której nie możemy jednak dokonać sami i przez nasze "okazywanie posłuszeństwa". Dlatego przy rozprawianiu o niewystarczalności ofiar ze zwierząt i pokarmów ciągle na nowo pojawia się pragnienie doskonalszego ich składania (zob. np. Ps 51,19nn).

W wersji, w której słowa Psalmu 40 znalazły się w Liście do Hebrajczyków, zawarta jest odpowiedź na to pragnienie - pragnienie, żeby Bogu zostało dane to, czego my nie potrafimy Mu dać i żeby pomimo to był to nasz dar. Psalmista modlił się: "Nie chciałeś ofiary krwawej ani obiaty, lecz otwarłeś mi uszy". Prawdziwy Logos, Syn, mówi do Ojca: "Ofiary ani daru nie chciałeś, ale Mi utworzyłeś ciało". Sam Logos, Syn, staje się ciałem; przyjmuje ludzkie ciało. W ten sposób możliwe stało się nowe posłuszeństwo, posłuszeństwo, które sięga dalej, ponad wszelkie ludzkie wypełnianie przykazań. Syn staje się człowiekiem i w swoim ciele zanosi na powrót Bogu całe człowieczeństwo. Doskonałym posłuszeństwem jest dopiero Wcielone Słowo, którego miłość dopełnia się na Krzyżu. W Nim nie tylko że definitywny charakter osiągnęła krytyka ofiar świątynnych, ale zaspokojone zostało również pragnienie, które nadal pozostawało. Jego ucieleśnione posłuszeństwo stanowi nową ofiarę, w którą włącza nas wszystkich, i w którym, przez Jego miłość, zostało jednocześnie zniweczone nasze nieposłuszeństwo.

Powiedzmy to jeszcze inaczej. Nasza własna moralność nie potrafi w wystarczający sposób oddawać czci Bogu. Stwierdził to bardzo stanowczo święty Paweł w sporach o usprawiedliwienie. Jednakże Syn. wcielony, niesie nas wszystkich w sobie i w ten sposób składa w darze to. czego nie potrafilibyśmy dać my sami. Dlatego do całości chrześcijańskiej egzystencji należy zarówno sakrament chrztu, włączający nas w posłuszeństwo Chrystusa, jak również Eucharystia, w której posłuszeństwo Chrystusa na krzyżu ogarnia nas wszystkich, oczyszcza i daje nam udział w doskonałym kulcie składanym przez Jezusa Chrystusa.

OFIARA ŻYWA

Wszystkie dotychczasowe rozważania jasno ukazały już nam. że w ten sposób nie tylko wypracowano wtedy teologiczną interpretację Krzyża oraz. na jej podstawie, najważniejszych sakramentów chrześcijańskich, chrześcijańskiego kultu, lecz że zajmowano się zawsze również wymiarem egzystencjalnym. Co to oznacza dla mnie? Jakie ma to znaczenie dla mojej drogi jako człowieka? Wcielone posłuszeństwo Chrystusa jest bowiem ukazywane jako otwarty obszar, w który jesteśmy włączani, i dzięki któremu nasze własne życie znajduje nowe powiązania. Tajemnica Krzyża nie tylko po prostu jest przed nami - ona włącza nas w siebie i nadaje naszemu życiu nową godność.

Ta egzystencjalna strona nowego pojęcia kultu i ofiary ukazuje się szczególnie wyraziście w 12 rozdziale Listu do Rzymian: "Proszę was, bracia, przez miłosierdzie Boże, abyście dali ciała swoje na ofiarę żywą, świętą, Bogu miłą, jako wyraz waszej rozumnej służby Bożej [dosłownie: jako kult przez słowo]" (w. 1). Pojawia się tu ponownie pojęcie kultu Boga przez słowo (logikę latreia), oznaczające powierzenie Bogu całej naszej egzystencji, w następstwie czego cały człowiek staje się niejako na wzór słowa i upodabnia się do Boga. Akcentowana jest przy tym cielesność; właśnie nasza cielesna egzystencja powinna zostać przeniknięta przez słowo i stać się darem dla Boga. Paweł, który tak mocno podkreśla niemożność usprawiedliwienia się przez własne moralne postępowanie, zakłada przy tym bez wątpienia, że ten nowy kult chrześcijan, w którym oni sami stają się "żywą i świętą ofiarą", jest możliwy jedynie jako uczestniczenie we wcielonej miłości Jezusa Chrystusa, która mocą swej świętości odnosi zwycięstwo nad całą naszą niewystarczalnością.

Jeśli z jednej strony musimy powiedzieć, że wysuwając ten postulat, Paweł unika wszelkiego rodzaju moralizatorstwa i niczego nie ujmuje ze swej doktryny usprawiedliwienia przez wiarę, nie zaś przez uczynki, to z drugiej strony widać, że ta doktryna usprawiedliwienia nie skazuje człowieka na postawę bierności; nie staje się on całkowicie biernym odbiorcą sprawiedliwości Bożej, która by właściwie pozostawała dla niego zawsze czymś zewnętrznym. Nie, wielkość miłości Chrystusa okazuje się w tym właśnie, że pomimo całej naszej niewystarczalności, On nas przyjmuje do siebie, włącza w swą żywą, świętą ofiarę, tak że rzeczywiście stajemy się "Jego ciałem".

DAR Z SIEBIE

Ten sposób mówienia o kapłaństwie i ofierze jest od niedawna uważany po prostu za alegoryczny. O kapłaństwie i ofierze byłaby tu mowa nie w kultowym, realnym znaczeniu, lecz jedynie w sensie niewłaściwym, czysto duchowym. Sam Paweł tymczasem oraz cały Kościół starożytny rozumieli to zupełnie na odwrót. Dla nich ofiarą i kultem w sensie niewłaściwym byty ofiary materialne - one właśnie stanowiły przejaw ambicji bycia tym, do zrealizowania czego nie były zdolne. Rzeczywistym kultem jest żyjący człowiek, który stał się w całości dawaną Bogu odpowiedzią, ukształtowaną przez Jego uzdrawiające i przeobrażające słowo. Stąd prawdziwym kapłaństwem jest taka posługa słowa i sakramentu, która przemienia ludzi na dar składany Bogu, a świat czyni sławieniem Stwórcy i Odkupiciela. Dlatego Chrystus, na krzyżu składający siebie w ofierze, jest rzeczywistym Arcykapłanem, którego symbolem i zapowiedzią było kapłaństwo Aarona. Z tego powodu Jego dar z samego siebie - Jego posłuszeństwo, w które wszyscy jesteśmy włączani i oddawani Bogu - jest prawdziwym kultem i prawdziwą ofiarą.

Dlatego w centrum posługi apostolskiej i prowadzącego do wiary głoszenia Ewangelii powinno się znajdować wejście w tajemnicę Krzyża. W konsekwencji, jeśli w celebrowaniu Eucharystii, w nowym za każdym razem akcie uczestniczenia w kapłańskiej tajemnicy Jezusa Chrystusa, możemy widzieć centrum kultu chrześcijańskiego, to trzeba mieć też zawsze na uwadze catą jego rozciągłość. Jego celem jest zawsze takie włączanie każdej jednostki i świata w miłość Chrystusa, żeby wszyscy razem z Nim "stali się ofiarą miłą Bogu, uświęconą Duchem Świętym" (Rz 15,16).

LITURGIA MĘCZEŃSTWA

Opierając się na tej interpretacji, Kościół starożytny mógł rozumieć męczeństwo w jego prawdziwej głębi i wielkości. Ignacy z Antiochii na przykład, jak podaje tradycja, nazywał siebie pszenicą Chrystusa, która w męczeństwie zostanie zmielona, aby mogła się stać chlebem Chrystusa, (zob. Ign. Rom. 4.1). W opisie męczeństwa świętego Polikarpa czytamy, że płomień, który miał go spalić, przybrał kształt żagla wydętego wiatrem "i niby murem otoczył ciało męczennika. I było w środku nie jak palące się ciało, lecz jak chleb wypiekany". "A poczuliśmy też rozkoszny zapach jakby dymu kadzidlanego" (Mart. Polyc. 15). W podobny sposób rzymscy chrześcijanie interpretowali także męczeństwo świętego Wawrzyńca. Widzieli w nim nie tylko doskonałe zjednoczenie z tajemnicą Chrystusa, który w swej Męce stał się dla nas chlebem, lecz również obraz chrześcijańskiej egzystencji w ogólności. W udrękach tego życia jesteśmy powoli oczyszczani w ogniu i w miarę jak w naszym życiu i naszych cierpieniach urzeczywistnia się tajemnica Chrystusa, a Jego miłość czyni nas samych darem dla Boga i ludzi, możemy się niejako stawać chlebem.

BLIŻEJ TAJEMNICY

Tajemnicy ekspiacji absolutnie nie należy składać na ołtarzu racjonalizmu besserwisserów. Odpowiedź Pana na prośbę synów Zebedeusza w sprawie zasiadania na tronach obok Niego, pozostanie na zawsze kluczowym słowem dla wiary chrześcijańskiej w ogólności: "Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie jako okup za wielu" (Mk 10, 45).

Joseph Ratznger Benedykt XVI Tytuł i śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst jest fragmentem drugiego tomu najnowszej książki Josepha Ratzingera - Benedykta XVI "Jezus z Nazaretu", z rozdziału 8, 3 "Śmierć Jezusa jako pojednanie (ekspiacja) i zbawienie". Książka trafiła do księgarń nakładem Wydawnictwa Jedność Tekst pochodzi z Tygodnika Idziemy, 13 marca 2011 Wasze komentarze: Ryszard Lubicz: 12.04.2011, 18:43 Za moich czasów to nikt nie przezywał innych a Teraz to inni cie moherem zwą to oburzające Nikt: 11.04.2011, 15:51 zaiste ta dzisiejsza młodzież ..... Maciej Lubicz: 11.04.2011, 10:33 Chyży zaprawdę artykuł o temacie jakże dotkliwym temacie za moich czasów to wszyscy wiedzieli co jest naprawdę ważne a teraz nawet krzyża bronić nie wolno bo okrzykną moherem. Żal mi dzisiejszej młodzieży, iż są zdemoralizowani społecznie wszyscy bez liku jak z motyką na słońce. (1) Autor Treść Nowości Modlitwa do Matki Bożej Dobrej Rady Różaniec do św. Teresy od Dzieciątka Jezus Kleszcz kleszczowi nierówny Najprostszym sposobem wspierania dziecka jest po prostu bycie z nim i dawanie mu swojego czasu Lourdes nazywane jest stolicą modlitwy, jest także lekcją pokory dla świata Film "Jezus 2000" Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023 Poprzednia [ Powrót ] Następna